โรคพิษสุนัขบ้าคืออะไร?

“โรคพิษสุนัขบ้า”“โรคกลัวน้ำ”หรือ “โรคหมาว้อ”(ในภาษาอีสาน) เป็นโรคติดเชื้อที่มีสาเหตุมาจาก Rabies virusซึ่งเป็นเชื้อไวรัสก่อโรคในสัตว์เลือดอุ่นเลี้ยงลูกด้วยนมทุกชนิด เช่น สุนัข แมว วัว ควาย ลิง ชะนี กระรอก กระแต เสือ หมี หนู ค้างคาว รวมถึงคนด้วย ซึ่งในประเทศไทยพบมากที่สุดในสุนัข (96% ของจำนวนที่พบเชื้อจากการวินิจฉัยในห้องปฏิบัติการ) รองลงมา คือ แมว

“ หากถูกสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่ไม่ใช่สุนัขกัดก็มีโอกาสที่จะติดเชื้อโรคพิษสุนัขบ้าได้เช่นกัน “
เชื้อไวรัสชนิดนี้สามารถติดต่อสู่คนได้โดยการถูกสัตว์ที่เป็นโรค กัด ข่วน เลีย น้ำลายกระเด็นเข้าทางตา ปาก หรือทางผิวหนังที่มีบาดแผล ซึ่งเชื้อไวรัสจะเพิ่มจำนวนมากขึ้นในบริเวณแผลที่ถูกกัด หลังจากนั้นเชื้อจะเข้าสู่แขนงประสาท และระบบประสาทส่วนกลาง หากเชื้อเข้าสู่สมองและเพิ่มจำนวนขึ้นอีก ผู้ป่วยจะมีอาการคลุ้มคลั่ง ดุร้าย กระวนกระวาย และหากเชื้อเข้าสู่ไขสันหลังแล้วมีการเพิ่มจำนวนจะทำให้สมองและไขสันหลังทำงานผิดปกติ ผู้ป่วยมีอาการอัมพาตและเสียชีวิตในที่สุด

การควบคุมและป้องกันโรค โรคพิษสุนัขบ้าสามารถควบคุมและป้องกันได้ดังนี้
(กรมควบคุมโรคติดต่อ กระทรวงสาธารณสุข. 2539 : 105-110)

1. การป้องกันก่อนการเกิดโรค โดย
   
   1.1 ให้นำสุนัขไปฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้า เป็นประจำทุกปี
   
   1.2 กำจัดสุนัขที่ไม่มีเจ้าของ
   
   1.3 ให้สุขศึกษาแก่ผู้เลี้ยงสุนัข และประชาชนในเรื่องการควบคุมสัตว์เลี้ยง
   
   
2. การควบคุมและป้องกันเมื่อเกิดโรคขึ้น โดย
   
   2.1 การรายงานไปยังเจ้าหน้าที่สาธารณสุข และสอบสวนหาแหล่งโรคต่อไป
   
   2.2 ป้องกันการสัมผัสกับน้ำมูก น้ำลายของผู้ป่วยโดยการทำลายเชื้อที่ติดมากับภาชนะ เครื่องใช้
   
   2.3 ผู้ดูแลผู้ป่วยโรคพิษสุนัขบ้า ควรสวมถุงมือ เสื้อคลุม และผ้าปิดปาก จมูกให้การรักษาตามอาการภายใต้การรักษาของแพทย์
   
   2.4 การให้ภูมิคุ้มกัน แก่ผู้สัมผัสโรค หากมีแผลที่ผิวหนังหรือเยื่อบุตา จมูก ปากหรือสัมผัสน้ำลายผู้ป่วย ควรได้รับการฉีดวัคซีน
   
   2.5 เมื่อถูกสุนัขหรือสัตว์เลี้ยงกัดหรือข่วน ให้ปฏิบัติดังนี้
   
       1) รักษาบาดแผลที่ถูกกัดหรือข่วนทันที โดยการล้างแผลและรักษาบาดแผลอย่างถูกต้องและทั่วถึงทันทีด้วยน้ำและสบู่
          หากแผลลึกต้องล้างให้ถึงก้นแผล และใส่ยาฆ่าเชื้อด้วย
   
       2) ถ้าถูกกัดบริเวณหน้า คอ หรือมือ หรือถูกกัดเป็นแผลใหญ่ต้องรีบไปพบแพทย์ทันทีแพทย์อาจเริ่มฉีดวัคซีนให้เลย
   
       3) ห้ามฆ่าสุนัข ให้ขังและสังเกตอาการสุนัขเป็นเวลา 10 วัน ขณะที่ขังควรให้อาหารและน้ำตามปกติ สุนัขบ้ามักจะตายภายใน 10 วัน ให้ตัดหัวสุนัขส่งตรวจ ถ้าพบเชื้อโรคพิษสุนัขบ้า แพทย์จะฉีดวัคซีนให้กับผู้ที่ถูกสุนัขบ้ากัดทันที และอาจฉีดซีรั่มให้ด้วยตามความจำเป็น ถ้าสุนัขถูกฆ่า หรือตายก่อนครบ 10 วัน จะต้องตัดหัวสุนัขส่งตรวจเช่นกัน การตัวหัวสุนัขส่งตรวจ ควรสวมถุงมือเสมอ ถ้าไม่มีถุงมืออาจใช้ถุงพลาสติกสวม ตัดหัวสุนัขแค่คอใส่ในถุงพลาสติกรัดยางหรือผูกปากถุงไว้ให้สนิท แล้วแช่น้ำแข็งไว้เพื่อไม่ให้มีการเน่าเกิดขึ้น ทั้งนี้เพราะถ้าสมองสุนัขเน่าเสียก่อนจะตรวจไม่ได้ จากนั้นให้รีบนำหัวสุนัขส่งตรวจโดยเร็วในวัน เวลาราชการ
   
       4) ถ้าสุนัขกัดแล้ววิ่งหนีหายไป ตามหาไม่ได้ จะต้องไปพบแพทย์แพทย์อาจพิจารณาฉีดวัคซีนให้และจะต้องฉีดวัคซีนให้ครบตามที่แพทย์กำหนดทุกเข็ม